“ซูโม่” คือหนึ่งในกีฬาญี่ปุ่นแท้ๆที่คนชอบอะไรญี่ปุ่นๆ ควรจะลองไปดูซักครั้ง นอกจากจะเป็นกีฬาที่มีประวัติยาวนานกว่า 1,500 ปีแล้ว ยังมาพร้อมกับเอกลักษณ์มากมายที่หาชมในกีฬาอื่นไม่ได้ ตั้งแต่การแต่งกาย ทรงผม และวิถีชีวิตของนักซูโม่เองก็เป็นสิ่งน่าสนใจไม่แพ้การแข่งขัน รวมถึงพิธีกรรมก่อนและหลังแข่ง เนื่องจากซูโม่ไม่ได้เป็นแค่กีฬาที่แข่งเอาแพ้ชนะ แต่ยังมีความหมายในทางศาสนาและวัฒนธรรมอื่นๆที่แฝงมาด้วย ทำให้เป็นกีฬาที่มีประเพณีแฝงมาให้ชมเยอะพอสมควร ไม่ได้มีให้ดูแค่ผลแพ้ชนะเท่านั้น

กฏกติกามารยาทของการแข่งซูโม่นั้นจริงๆแล้วง่ายดายเอามากๆ การตัดสินแพ้ชนะกันมีกฏแค่ไม่กี่อย่างเท่านั้น
1 ทำให้อีกฝ่ายหนึ่งล้มลงบนพื้นได้
2 ทำให้อวัยวะส่วนอื่นนอกเหนือจากเท้าแตะพื้นได้
3 ทำให้ร่างกายคู่ต่อสู้ออกจากลานแข่งขันได้

ด้วยเหตุนี้เอง ทำให้การตัดสินแพ้ชนะของซูโม่ทำได้ในเวลาไม่กี่นาทีเท่านั้น คนที่ไม่รู้จักหรือไม่เคยดูซูโม่มาก่อนอาจมองว่าเป็นกีฬาที่ไม่มีอะไรดูเพราะจบอย่างรวดเร็ว แต่เราขอแนะนำว่าการไปดูซูโม่นั้น ไม่ได้ดูแค่ผลแพ้ชนะ แต่ไปเพื่อสัมผัสประเพณี พิธีกรรม และบรรยากาศต่างๆที่อยู่รอบๆการแข่งซูโม่ด้วย

ที่สำคัญการแข่งซูโม่ในวันหนึ่งนั้นมีหลายร้อยคู่ ทำให้สนุกได้ยาวๆ ตื่นเต้นได้ตลอดวัน อย่างคู่ที่เก่งๆนั้นก็แข่งกันได้สนุกแบบที่คุ้มค่าแม้คู่นึงจะใช้เวลาเพียงไม่กี่นาที เทคนิคต่างๆที่น่าสนใจ หากนั่งดูให้ดีก็จะเห็นว่ามีการโจมตีที่สามารถใช้ได้มากมาย ไม่ได้ใช้แค่พลังและน้ำหนักกดอีกฝ่าย แต่ยังมีการโต้กลับ การหลอกล่อ การใช้แรงของอีกฝ่ายให้เป็นประโยชน์ ทุกครั้งนักซูโม่ที่ตัวเล็กล้มนักซูโม่ที่ตัวใหญ่กว่าได้กองเชียร์ในสนามจะโห่ร้องกึกก้อง เป็นบรรยากาศที่น่าไปสัมผัสด้วยตัวเอง

การแข่งซูโม่แบ่งเป็นหลายระดับ คล้ายๆกับกีฬาอื่นๆ เช่นฟุตบอลที่มีลีกหลายระดับจากต่ำไปสูง โดยถ้าเรียงตามลำดับต่ำไปสูงจะได้ดังต่อไปนี้

Banzukegai
Jonokuchi
Jonidan
Sandanme
Makushita
Juryo
Makuuchi

ระดับต่ำสุดเรียกว่า Banzukegai ซึ่งแปลว่าไม่มีระดับ ส่วนระดับสูงสุดคือ Makuuchi เป็นระดับที่เหมือนกับพรีเมียร์ลีกแห่งวงการซูโม่

ในหนึ่งวันซูโม่จะมีแข่งครบทุกระดับไล่จากระดับล่างสุดจนสูงสุด นักซูโม่แทบทุกคนจะได้มาแข่ง 1 แมตช์แน่ๆทุกวัน ยกเว้นคนที่ได้พัก โดยในแต่ละวันที่มีแข่งก็จะเริ่มแข่งตั้งแต่ประมาณแปดโมงครึ่งในยามเช้า ซึ่งเริ่มจาก Banzukegai ไล่ไปเรื่อยๆ โดยระดับล่างๆที่แข่งในตอนเช้านั้นแทบจะไม่มีคนดู ส่วนระดับที่ยิ่งสูงก็จะยิ่งมีคนเข้ามาดูมากขึ้น แฟนซูโม่ตัวจริงส่วนใหญ่จะนั่งติดเก้าอี้ตั้งแต่ประมาณบ่ายสอง (ช่วงที่ระดับ Juryo เริ่มแข่ง) ไปจนจบการแข่งของ Makuuchi ประมาณหกโมงเย็น ถ้าคุณอยากไปชมนักซูโม่เก่งๆเป็นหลักก็ไม่จำเป็นต้องมาแต่เช้าก็ได้ แต่แนะนำให้มาตั้งแต่ประมาณระดับ Juryo แข่ง

การแข่งขันซูโม่ในญี่ปุ่น ไม่เหมือนกับลีกกีฬาใหญ่ๆอย่างเช่นฟุตบอล ที่จะแบ่งรอบตามฤดูกาลหรือรอบเวลาของปีๆละรอบ แต่ซูโม่จะแบ่งออกเป็นรอบเล็กๆซึ่งปีนึงมีแข่งถึง 6 รอบ และหนึ่งรอบใช้เวลาแข่งแค่สิบห้าวันเท่านั้นก็รู้ว่าใครเป็นแชมป์

ทั้งหกรอบจะจัดกันคนละเวลาและคนละสถานที่ เดือนที่จัดก็คือเดือน 1, 3, 5, 7, 9, 11 โดยในหกครั้งนี้ สามครั้งแข่งที่โตเกียว และที่เหลือแบ่งกันจัดที่โอซาก้า นาโกย่า และฟุกุโอกะ เมืองละหนึ่งครั้ง
เดือน 1, 5, 9 สามครั้ง แข่งที่โตเกียว
เดือน 3 แข่งที่โอซาก้า
เดือน 7 แข่งที่นาโกย่า
เดือน 11 แข่งที่ฟุกุโอกะ

โดยการแข่งซูโม่แต่ละรอบซึ่งจะใช้เวลาสิบห้าวันนั้น ในแต่ละวันก็มักจะมีการแข่งให้ดูเป็นร้อยๆคู่โดยไล่ตั้งแต่นักซูโม่ระดับล่างสุดไปจนระดับบนสุดเลย นักซูโม่ในวงการแทบทุกคนจะมีตารางได้ลงแข่งหนึ่งแมตช์ในทุกๆวัน เพราะฉะนั้นไม่ว่าจะเลือกไปดูวันที่เท่าไหร่ก็สามารถดูนักซูโม่ดังฝีมือดีได้

หลังจากเลือกเดือนที่จะไปชมได้แล้ว ก็ต้องเลือกสถานที่ๆจะไปให้ตรงตามที่จัด

สำหรับการแข่งขันทั้งสามรอบของโตเกียวนั้น จะแข่งที่เดียวกันทั้งหมดคือที่ Ryogoku Kokugikan

การแข่งขันที่โอซาก้าจัดขึ้นที่ Osaka Prefectural Gymnasium (Edion Arena Osaka)

การแข่งขันที่นาโกย่าจัดขึ้นที่ Aichi Prefectural Gymnasium

การแข่งขันที่ฟุกุโอกะจัดขึ้นที่ Fukuoka Kokusai Center

สถานที่จัดการแข่งเดือน 3 ที่โอซาก้า

สภานที่จัดการแข่งซูโม่เดือน 7 ที่นาโกย่า

สถานที่จัดการแข่งเดือน 11 ที่ฟุกุโอกะ

สถานที่จัดการแข่งเดือน 1, 5, 9 ที่โตเกียว

สนามแข่งซูโม่เรียวโกคุเป็นสถานที่แข่งซูโม่ที่ใหญ่ที่สุดและสำคัญที่สุดในวงการซูโม่ญี่ปุ่น ทั้งในเรื่องของประวัติศาสตร์และความน่าสนใจของตัวสถานที่เอง รวมถึงสิ่งต่างๆที่มีให้ทำมากมายนอกจากการดูซูโม่

นอกจากจะเป็นสนามที่มีการแข่งขันบ่อยที่สุดแล้ว ยังเป็นเหมือนกับดินแดนศักดิ์สิทธิ์ของเหล่าคนรักซูโม่อีกด้วย เพราะประวัติศาสตร์ต่างๆเกี่ยวกับซูโม่ก็มักจะผูกอย่กับที่แห่งนี้ นอกจากนี้ รอบๆก็ยังเป็นที่รวมค่ายนักซูโม่ที่เยอะที่สุดในญี่ปุ่น ห้างร้านต่างๆมากมายที่ขายอาหารเพื่อนักซูโม่ ร้านที่ขายขนมของฝากเกี่ยวกับซูโม่ และถนนสายประวัติศาสตร์ สวนที่ระลึก หรือรูปปั้นต่างๆเกี่ยวกับฮีโร่นักซูโม่ในอดีตอีกหลายแห่ง

สนามแข่งซูโม่ Ryogoku Kokugikan สามารถเดินทางไปได้โดยรถไฟสาย JR Chuo-Sobu Line หรือรถไฟใต้ดินสาย Toei Oedo Line ไปลงที่สถานี Ryogoku จากสถานีเดินไปจนถึงสนามไม่ไกล และถ้าเป็นวันที่มีแข่งจะมีกิจกรรมต่างๆให้ดูมากมาย เช่นตลาดนัดเล็กๆริมถนนที่มีเอกลักษณ์ตรงธงสีสันหลากหลาย มีของกินของฝากเล็กๆน้อยๆเกี่ยวกับซูโม่ให้เลือกซื้อมากมาย และตามทางเดินริมถนนก็มักจะมีคนจำนวนมากมายืนรอดูนักซูโม่ เหมือนกับสื่อบันเทิงมายืนรอดูดาราเดินพรมแดงที่งานแจกรางวัลลูกโลกทองคำยังไงยังงั้น ถือว่าเป็นบรรยากาศที่หาไม่ได้ถ้าไม่มาที่สนามแห่งนี้ด้วยตัวเองซักครั้ง

บรรยากาศของเหล่าผู้คนที่มารอชมนักซูโม่ไอดอลของตัวเองหน้าสนาม Ryogoku Kokugikan

รูปปั้นของนักซูโม่ แลนด์มาร์กสวยๆที่หาชมได้ทั่วไปรอบบริเวณสถานี Ryogoku

หลังจากเลือกได้แล้วว่าจะไปดูซูโม่ที่เมืองไหน รอบเดือนใด ต่อไปเราจะมาทำความคุ้นเคยกับตารางเวลาของการแข่งขันซูโม่ในแต่ละวัน

08:00 เปิดให้เข้าสู่สนามได้
08:25 การแข่งซูโม่เปิดสนามของนักซูโม่ที่ยังไม่มีระดับ หรือ Banzukegai
08:35 การแข่งซูโม่ของระดับล่าง โดยไล่ตั้งแต่ Jonokuchi ขึ้นไปถึง Junidan, Sandanme, Makushita
12:50 พิธีเปิดตัวนักซูโม่ใหม่ที่ได้เลื่อนขึ้นสู่ระดับ Jonokuchi
14:15 พิธีเข้าสู่สนามของนักซูโม่ระดับ Juryo
14:35 การแข่งซูโม่ของระดับ Juryo
15:40 พิธีเข้าสู่สนามของนักซูโม่ระดับ Makuuchi
15:55 พิธีเข้าสู่สนามของ Yokozuna หรือนักซูโม่ที่แข็งแกร่งที่สุดในปัจจุบัน (แน่นอนว่าจัดอยู่ในระดับ Makuuchi)
16:10 การแข่งซูโม่ของระดับ Makuuchi
17:55 พิธีปิดด้วยการรำคันธนู Yumitorishiki

นอกจากนี้แล้วในวันสุดท้าย (วันที่ 15) ของแต่ละรอบการแข่งก็จะมีพิธีมอบรางวัลให้ผู้ชนะเลิศอีกด้วย

อธิบายอย่างสั้นๆและจำง่ายที่สุดก็คือ เช้าคนน้อย บ่ายคนเยอะ ถ้าอยากเดินรอบๆสนามเพื่อถ่ายรูป ให้รีบไปเช้าๆ แต่ถ้าอยากเชียร์นักซูโม่เก่งๆ ดังๆ ระดับสูงๆ ให้ไปตอนบ่าย

ตั๋วซูโม่หนึ่งใบนั้นสำหรับหนึ่งวัน เมื่อเราซื้อแล้วสามารถอยู่ในสนามได้ตั้งแต่เช้าจรดเย็น และการแข่งขันในหนึ่งวันของซูโม่นั้นจะมีจัดแข่งทุกระดับ พูดง่ายๆคือนักซูโม่แทบทุกคนจะมีตารางต้องลงแข่งยกเว้นคนที่ได้พัก โดยไล่จากระดับล่างสุดในตอนเช้า ไปจบที่ระดับสูงสุดในเวลาประมาณหกโมงเย็น

ถ้าใครไปดูตั้งแต่เช้าจะพบว่านักซูโม่ที่แข่งอยู่เป็นมือใหม่ที่เพิ่งเริ่มได้ไม่นาน ถ้าสังเกตดีๆจะเห็นว่าบางคนตัวยังไม่ใหญ่ด้วย เพราะว่าตอนเช้าเป็นเวลาของนักซูโม่หน้าใหม่นั่นเอง และสนามแข่งก็จะยังเต็มไปด้วยเก้าอี้ที่ว่างเพราะคนส่วนใหญ่มักเลือกจะเริ่มมาชมรอบบ่ายๆ ที่นักซูโม่ดังๆเริ่มลงแข่ง

ในภาพด้านบนถ่ายตั้งแต่เช้าประมาณ 9-10 โมง จะเห็นว่าแม้แต่ที่นั่งสีเขียวใกล้ขอบสนาม ซึ่งเป็นที่นั่งที่ดีและแพงที่สุดที่แฟนพันธ์แท้จะจองกันจนเต็มเสมอ (เรียกว่า ทามาริเซกิ) ก็ยังไม่มีคนมานั่งดู เพราะว่ารอบเช้าๆนั้นยังไม่น่าสนใจเท่ารอบบ่ายนั่นเอง

มารยาทไม่ยาก หลักๆคือเหมือนกับการไปคอนเสิร์ตหรือการชมกีฬาอื่นๆนั่นเอง แต่จะเพิ่มเติมความเข้มงวดขึ้นมาในเรื่องของที่นั่งและการไม่รบกวนผู้อื่น

1. สำหรับผู้คนในทุกที่นั่ง สามารถกินดื่มได้ตามปกติหากรักษาความสะอาดและไม่รบกวนที่นั่งข้างๆ

2. ไม่ควรยืนขึ้นระหว่างการแข่งเพราะจะบังคนที่อยู่ข้างหลัง

3. สำหรับที่นั่งชั้นดีที่สุดที่เรียกว่า ทามาริเซกิ (Ringside) เป็นที่นั่งที่ใกล้กับเวทีที่สุดและเป็นที่นั่งแบบนั่งพื้นทั้งหมด หากจะจองที่นั่งตรงนี้ต้องระวังเรื่องมารยาทของตนเองมากเป็นพิเศษด้วย แม้จะแพงกว่าแต่ก็ไม่ได้หมายความว่าสบายกว่า อะไรๆก็อาจจะลำบากกว่าเดิมได้ก่อนจองจึงต้องระวัง
สิ่งที่ลำบากกว่าที่นั่งราคาถูกก็อย่างเช่น ห้ามกินอาหาร เข้าออกยากมาก ต้องถอดรองเท้า และการนั่งขัดสมาธิยาวๆก็อาจจะเมื่อยสำหรับคนที่ไม่ชิน เป็นต้น ส่วนใหญ่คนที่นั่งตรงนี้จึงเป็นคนญี่ปุ่นเท่านั้น และเราไม่แนะนำสำหรับมือใหม่

4. ผู้นั่งทามาริเซกิแถวหน้าสุด ต้องระวังนักซูโม่ที่ตกลงจากเวทีมาด้วยตัวเอง (แต่ปกติกรรมการซึ่งนั่งอยู่ข้างหน้า จะเป็นอดีตนักซูโม่และตัวใหญ่เหมือนกัน จะคอยป้องกันให้)

นอกจากจะได้ดูการแข่งขัน ได้รู้ว่าใครแพ้ ใครชนะแล้ว อีกสิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ในการไปดูซูโม่ก็คือ การสัมผัสกับประเพณีและวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับวงการซูโม่ ไม่ว่าจะเป็นพิธีการเข้าสู่สังเวียน การเรียกชื่อและการประกาศผลแพ้ชนะของผู้ประกาศ ชุดที่นักซูโม่แต่ละระดับใส่และทรงผมของนักซูโม่แต่ละระดับ ชุดของกรรมการ พิธีคั่นระหว่างการแข่งขันแต่ละระดับ พิธีกรรมของนักซูโม่ระดับสูงๆหลังจากขึ้นสู่สังเวียนและก่อนที่จะประลองกัน เป็นต้น

อย่างในภาพคือการสาดเกลือเพื่อขจัดปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย ซึ่งเป็นพิธีที่เราจะเห็นนักซูโม่ระดับสูงๆหลายคนทำก่อนการเข้าสู่สังเวียน

หากเลือกที่จะไปชมซูโม่แล้วละก็ เราอยากแนะนำให้สนุกไปกับทุกๆอย่างในหนึ่งวัน ตั้งแต่การแข่ง ผลตัดสินแพ้ชนะ ดื่มด่ำกับบรรยากาศอันคึกคัก และหาโอกาสเรียนรู้พิธีกรรมต่างๆไปในตัวด้วย

การซื้อล่วงหน้าทางเว็บไซต์น่าจะเป็นวิธีที่ปลอดภัยที่สุด เพราะไม่ต้องไปลุ้นหน้างานว่าจะมีที่นั่งว่างเหลือหรือไม่
http://sumo.pia.jp/en/

แต่นอกจากการซื้อจากบนหน้าเว็บไซต์แล้ว ก็ยังมีอีกวิธีคือการไปซื้อที่ร้านสะดวกซื้อในญี่ปุ่น แต่สำหรับนักท่องเที่ยวต่างชาติเราไม่แนะนำวิธีนี้เท่าไหร่ เพราะต้องทำหลังจากมาถึงญี่ปุ่นแล้ว คงไม่สามารถจองล่วงหน้าเป็นเดือนๆได้ ที่สำคัญขั้นตอนก็ไม่ถือว่าง่ายซะทีเดียวสำหรับคนทำครั้งแรกหรือคนที่ไม่อ่านภาษาญี่ปุ่น ค่อยๆทำที่บ้านด้วยเว็บจองออนไลน์น่าจะสะดวกกว่า

หากต้องการซื้อตั๋วซูโม่หน้างานสามารถทำตามวิธีนี้ได้เช่นกัน ถึงแม้จะง่ายเพียงแค่เดินไปที่บูทขายตั๋ว แต่ก็ไม่มีอะไรยืนยันว่าจะมีตั๋วเหลือในวันที่ต้องการ จึงไม่ขอแนะนำสำหรับนักท่องเที่ยว

ขอให้ทุกคนสนุกกับการดูซูโม่นะครับ

ผู้เขียน: รัชวุฒิ เชิดชูวานิช
บรรณาธิการ All About Japan ภาษาไทย เขียนบทความเองบ้างตามสมควร แต่ถนัดขอให้คนอื่นเขียนมากกว่า จุดเด่นคือมีเข็มขัดแค่เส้นเดียวที่ใช้มาตั้งแต่มหาลัยปี1