ทานุกิ (狸) คือตัวอะไรน่ะหรือ ? ตอบกันสั้นๆ ได้ว่า ทานุกิคือแรคคูนของญี่ปุ่น ชื่อภาษาอังกฤษคือ Japanese raccoon dog นักวิจัยจากหลายสถาบันสรุปเอาไว้ว่าเป็นแรคคูนพันธุ์เอเชียที่แตกสปีซี่ส์ออกมาและมีแต่เฉพาะในญี่ปุ่นเท่านั้น ปัจจุบันคำว่าทานุกิเองก็เริ่มได้รับการยอมรับจากคนพูดภาษาอังกฤษแล้ว

แต่ทานุกิมักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นตัวแรคคูนอีกพันธุ์ที่หน้าตาคล้ายๆ กัน ที่จริงแม้ชื่อภาษาอังกฤษจะมีคำว่าแรคคูน แต่สำหรับญี่ปุ่นแล้ว ทานุกิก็คือทานุกิ แรคคูนก็คือแรคคูน โดยคนญี่ปุ่นเรียกแรคคูนว่า อะไรกุมะ アライグマ

และโดยความหมายทั่วไปที่คนนอกญี่ปุ่นเรียก ทานุกิก็ไม่ใช่แรคคูนด้วย พูดง่ายๆคือ ถ้าฝรั่งพูดคำว่าแรคคูน เขามักจะไม่ได้หมายถึงทานุกิ (Japanese raccoon dog) แต่หมายถึงแรคคูนพันธ์ุทั่วๆไป(ที่เรียกว่า Common raccoon) หรือเจ้าตัวที่คนญี่ปุ่นเรียกว่า อะไรกุมะ นั่นแหละ

ทะนุกิ = Japanese raccoon dog = คนญี่ปุ่นเรียกทะนุกิ
แรคคูน = Common raccoon = คนญี่ปุ่นเรียกอะไรกุมะ

แค่นี้เอง

คำแสลงของภาษาญี่ปุ่น มีคำเรียกว่า Tanuki-gao ซึ่งคำว่า gao ในที่นี้แปลว่า หน้า จึงแปลว่า เจ้าหน้าทานุกิ ฟังดูเผินๆเป็นการเอาคนไปเทียบกับสัตว์ ดูเหมือนจะเป็นคำด่า แต่จริงๆ แล้วเป็นใบหน้าที่สาวๆ หลงไหลอยากเป็น นั่นคือแก้มยุ้ย และดวงตากลมโต ดูแล้วสบายใจน่ารัก ซึ่งดาราน่ารักๆ หลายคนจะมีหน้าแบบ Tanuki-gao

กลับกัน มีคำเรียกว่า Kitsune-gao โดย Kitsune คือหมาจิ้งจอก ซึ่งแปลรวมได้ว่า เจ้าหน้าจิ้งจอก หมายถึงคนที่ตาหรี่แหลม หน้าแคบและยาว สวยแบบเฉี่ยวๆ ดูสมาร์ท คุณผู้อ่านอยากเป็นคนหน้าทานุกิหรือหน้าจิ้งจอกล่ะ

พวกสิงสาราสัตว์ต่างๆนั้น มักมีความเชื่อมโยงกับเรื่องราวพื้นบ้านของญี่ปุ่นมาตั้งแต่อดีตกาลแล้ว ทานุกินั้นจะเป็นที่เลื่องลือในฐานะว่าเป็นสัตว์ขี้แกล้ง ขี้เล่น ปลอมตัวเก่ง แปลงร่างได้ บางทีก็เกเร และทานุกิยังเป็นสัตว์ที่ปรากฏในงานศิลปะของญี่ปุ่นมากเป็นอันดับต้นๆ

Bakedanuki หมายถึงทานุกิแปลงร่าง เป็นเรื่องเล่าของปีศาจทานุกิที่มีเล่าต่อกันทั่วไปตามท้องถิ่นต่างๆ ในญี่ปุ่น และมักจะมีมากในแถบภูมิภาค Shikoku ถึงขนาดที่ว่าถ้ามีเรื่องแปลกๆ เกิดขึ้นเมื่อไหร่ ชาวบ้านจะเหมาเลยว่าเป็นฝีมือทานุกิ เช่น

1. Soko-tanuki
ทานุกิตัวนี้เมื่อในอดีตมันชอบแปลงกายเป็นพระและปะปนอยู่กับพระในวัด แต่แล้ววันหนึ่งมันเกิดแอบหลับและร่างจริงก็ปรากฏ ทำให้ความแตกว่าจริงๆ แล้วเป็นทานุกิแปลงกาย แต่อย่างไรก็ตาม เพราะว่ามันตั้งใจทำงานอย่างขยันขันแข็ง ทุกคนก็เลยยอมให้มันทำงานในฐานะต่อไป โดยที่วัด Gugyo-ji ในเมือง Iinuma จังหวัด Ibaraki นั้น ก็มีหลุมศพของทานุกิตัวนี้อยู่ ด้วย

2. Kozo-tanuki
ในเมือง Gakushima จังหวัด Tokushima เจ้าทานุกิตัวนี้มักจะแปลงกายเป็นพระหนุ่ม และชอบไปยืนขวางทางซามูไรที่เดินผ่านมา เมื่อซามูไรโมโหที่มันไม่ยอมหลีกทางจนคว้าดาบมาฟันเมื่อไหร่ เจ้าทานุกินี้ก็จะแยกร่างออกไปเรื่อยๆ แบบไม่รู้จบ และตามกลั่นแกล้งซามูไรคนนั้นไปทั้งคืน (สรุปว่ายังไงก็โดนแกล้ง)

3. Shiro Dokuri
ในจังหวัด Tokushima มีเรื่องเล่าว่า ทานุกิจะแปลงร่างเป็นขวดเหล้ากลิ้งอยู่ตามพื้น และถ้ามีคนที่พยายามจะก้มเก็บแล้วล่ะก็ มันจะกลิ้งๆๆ ไปเรื่อยๆ ให้คนก้มๆ เงยๆ ตามเก็บไม่มีที่สิ้นสุด

นี่แค่ส่วนหนึ่งเท่านั้น เอาเป็นว่าเท่าที่ดูมา วีรกรรมของปีศาจทานุกิแปลงร่างนั้นส่วนใหญ่จะเป็นการป่วนคนไปวันๆ และไม่ได้คิดเอาชีวิตคนเท่าไหร่เลยจริงๆ

พูดถึงเรื่องการแปลงกายของทานุกิแล้ว คู่ปรับอีกตัวของทานุกิก็คือหมาจิ้งจอก ที่มีฝีมือแปลงกายเก่งกาจไม่แพ้กัน แต่หลายๆ เรื่องเล่ามักจะบอกว่า หมาจิ้งจอกมีร่างแปลงทั้งหมด 7 ร่าง (狐七化け) แต่ทานุกิมีถึง 8 ร่าง (狸八化け) อย่างไรก็ตาม ถึงทานุกิจะแปลงกายเก่งกว่า แต่หมาจิ้งจอกนั้นส่วนใหญ่จะแปลงกายเพื่อช่วยเหลือผู้คน ในขณะที่ทานุกิแปลงกายเพื่อกลั่นแกล้งผู้คน จุดประสงค์น่ะรึ? เพื่อทำให้คนโดนหลอกรู้สึกโง่ เท่านั้นเองแหละ

ทั้งๆ ที่ทานุกิเป็นสัตว์จอมแกล้งและเล่นซนไม่มีที่สิ้นสุด แต่ทำไมเราถึงเห็นรูปปั้นทานุกิตามข้างถนนหนทางในญี่ปุ่นมากมาย แถมส่วนใหญ่จะถูกวางอยู่หน้าร้านอาหารและร้านเหล้า อยากทราบไหมว่ามันหมายถึงอะไร

ในหมู่ทานุกิจอมแกล้งนั้น จะมีทานุกิในตำนานปะปนอยู่ โดยทานุกิในตำนานนั้นจะมีเอกลักษณ์พิเศษ 8 จุดที่นำพาความโชคดีเข้ามา ซึ่ง 8 สิ่งนั้นก็คือ:
1. ใส่หมวกที่คอยปกป้องคุ้มครองจากภัยธรรมชาติ
2. ตากลมใหญ่ที่คอยสอดส่องดูรอบๆ ตัว และช่วยให้ตัดสินใจได้อย่างถูกต้อง
3. ขวดเหล้าสาเกที่แสดงถึงคุณธรรม
4. หางใหญ่โตที่แสดงถึงความมั่นคงและพละกำลังที่จะพาฝ่าฟันอุปสรรคไปจนประสบความสำเร็จ
5. ถุงอัณฑะขนาดใหญ่เว่อร์ หมายถึงโชคลาภทางด้านการเงิน
6. สมุดบัญชีที่แสดงถึงความเชื่อมั่น และความมั่นใจ
7. พุงอ้วนกลมที่หมายถึงความสงบและร่มเย็น
8. รอยยิ้มกว้างๆ (ที่ใครเห็นก็เอ็นดู)

ซึ่งถ้าใครได้มีเจ้าทานุกิในตำนานตัวนี้ไว้ในครอบครองแล้วก็เชื่อกันว่าจะประสบความสำเร็จ และร่มเย็นเป็นสุข